Geleceğin Okuryazarlarını Yetiştiren Öğretmen Eğitimi
TÜBİTAK-4005 Bilim ve Toplum yenilikçi eğitim uygulamaları kapsamında hazırlanan ve Konya İl Milli Eğitim Müdürlüğü koordinatörlüğünde yürütülen “Geleceğin Okuryazarlarını Yetiştiren Öğretmen Eğitimi” projesi; Konya ilinde medya okuryazarlığı dersine giren ya da bu dersin öğretimi için gerekli şartları taşıyan öğretmenler öncelikli olmak üzere katılımcı olarak belirlenen 96 öğretmene 16-21 Ocak 2017 tarihleri arasında, verilen eğitimleri ve sonraki eğitim öğretim döneminde proje etkilerinin izlenmesi sürecini kapsamaktadır.
Bu projenin genel amacı; gelişen bilgi, iletişim ve bilgisayar teknolojileri ile çağımızın değişen “okuryazarlık” beceri ve anlayışlarını bilen ve uygulayan öğrencilerin yetiştirilmesini sağlamak için öğretmenlerin; yeni okuryazarlık strateji, yöntem ve teknikler ile donatılmasını sağlamaktır.
Etkinliklerin nerdeyse tamamı medya üretimlerine dönük olduğu için katılımcı öğretmenlerden, görsel okuryazarlık, dijital okuryazarlık, elektronik okuryazarlık, teknoloji okuryazarlığı ve bilgi okuryazarlığı becerilerinin de genel çerçevede gelişmesi amaçlanmıştır.
Projenin Alt Amaçları
Proje sürecinde gözlemler, e-öğrenme uygulamaları, grup ve saha çalışmaları, deneysel uygulamalar ile öğretmenler ile birlikte yapılacak “okuryazarlık” etkinliklerinin; ilerleyen süreçlerde öğrencilerle paylaşılması ve öğrencileri çevreleyen tüm kesimleri doğrudan ve dolaylı olarak etkilemesi beklenmektedir. Bu kapsamda projenin alt amaçları şunlardır:
- Öğretmenleri, dolaylı olarak da öğrencileri, bilgisayar ve bilgi teknolojileri ile donatılmış yeni dünya şartlarına hazırlamak,
- Öğretmenlerin medya okuryazarlığı konusunda bilinç ve farkındalık düzeylerini artırmak,
- Öğretmenlerin yeni medya araç ve olanakları amacına uygun kullanmasını sağlamak ve yeni medyanın olanakları hakkında öğrencilere bilgi ve beceri aktarımına yardımcı olmak,
- Öğretmenlerin dijital yazarlık becerilerini geliştirerek bu bilgi ve becerilerini öğrencilerine aktarmalarını sağlamak,
- Fatih projesi kapsamında öğretmenlerce kademeli olarak uygulanmaya başlanan etkileşimli sınıf yönetimi becerileri konusunda, medya okuryazarı öğretmenlerini hazırlamak ve bu alanda diğer öğretmenlere öncü olmasını sağlamak.
Hedef Kitle
Konya ilinde “medya okuryazarlığı” dersi öğretmenliği yapmış, hâlen yapan ve gelecekte yapabilme ihtimali olan öğretmenler (Talim ve Terbiye Kurulunun 05.07.2012 tarih ve 97 sayılı kararı gereğince sosyal bilgiler, Türkçe, bilişim teknolojileri öğretmenleri ile basın yayın yüksekokulları/iletişim fakültelerinden mezun olup hâlen sınıf öğretmeni olarak görev yapan öğretmenler ve gazetecilik, halkla ilişkiler ve organizasyon hizmetleri, radyo-televizyon alanı öğretmenleri.) öncelikli olmak üzere bu alanda geçmişte çalışma yapmış ve istekli öğretmenler projenin hedef kitlesini oluşturmaktadır.
Konya’da medya okuryazarlığı dersini alan bütün öğrenciler başta olmak üzere il genelindeki bütün ortaokul öğrencileri ve velileri ise projeden dolaylı olarak etkilenecek hedef kitleyi oluşturmaktadır.
Projenin Temel Yaklaşımı:
Projemiz, yaparak yaşayarak öğrenme eğitim yaklaşımı üzerinden kurgulanmış olup öğretmenlerin, işbirliğine dayalı etkinlik ve proje temelli öğrenmelerini sağlayacak etkinliklerle planlanmıştır. Bu proje ile öğretmenlere kazandırılması amaçlanan okuryazarlık bilgi ve becerilerinin, öğretmenler üzerinden öğrencilere aktarılmasını sağlayacak çalışmaların da planlanması projenin yaygınlaştırılması ve sonuçlarının izlenmesi bakımından önem arz etmektedir. Bu bağlamda proje kapsamında yalnızca verilecek eğitim etkinlikleri değil, aynı zamanda eğitimlerin sonuçları ve etkileri, takip eden öğretim döneminde uzman akademisyenlerce izlenmiş, yapılan değerlendirmeler TÜBİTAK’a raporlanmıştır.
Proje Kapsamında Kullanılan Yöntem ve Teknikler:
Proje “öğrenen” merkezli, grup ve atölye çalışmalarına dayalı etkinliklerle gerçekleştirilmiştir. Öğrenenler; uygulama, tartışma, drama ve canlandırma, işbirlikçi öğrenme ve akran öğrenmesi gibi yenilikçi yöntemlere dayalı şekilde etkinliklerde yer almışlardır.
Projenin uygulanması sırasında öğretmenlere öğrencilerine uygulamak üzere öğretilen çağdaş ölçme-değerlendirme yöntemleri kendilerine fiilen uygulanmıştır.
Ayrıca “Sinema Filmi Atölyesi”, “Geleceğin Gazetecileri”, “TV programımı hazırlıyorum.”, “Dijital hikâye oluşturuyorum.”, “Gördüğümü anlatıyorum, radyoya program yapıyorum.”, “Sosyal İçerikli Bir Kampanya Hazırlama” etkinliklerinde katılımcıların bireysel farklılıklarına ve işbirliğine dayalı öğretim; uzman akademisyenlerin rehberliğinde gerçekleştirilmiştir.
“Sosyal Medyada Medya Üretimi” etkinliklerinde atölye ve grup çalışmalarına yer verilmiş ve işbirliğine ve akran öğrenmesine dayanan öğretim teknikleri uygulanmıştır. “Tarih yazıyorum: araştırmacı gazeteci tekniği” etkinliğinde daha önce uygulanmamış bir yöntemin ilk denemeleri yapılmış, sonuçları izlenmiştir.
Bu proje ile öğretmenlere kazandırılması amaçlanan ve planlanan okuryazarlık bilgi ve becerilerinin, öğretmenler üzerinden öğrencilere aktarılmasını sağlayacak çalışmaların da planlanması projenin yaygınlaştırılması ve sonuçlarının izlenmesi bakımından önem arz etmektedir. Bu bağlamda proje kapsamında yalnızca verilecek eğitim etkinlikleri değil, aynı zamanda eğitimlerin sonuçları ve etkileri, takip eden eğitim öğretim yılında uzman akademisyenlerce izlenecek ve değerlendirilerek raporlanması planlanmıştır.
Proje eğitiminin sonuçlarının izlenmesi ve değerlendirilmesi kapsamın dijital platformlar oluşturulmuş ve bu kapsamda sosyal medya hesapları açılmıştır. Öğretmenlerden aldıkları eğitimleri öğrencilere de çalışma ve etkinliklerle aktarmaları istenmiştir. 2016-2017 eğitim öğretim yılının ikinci dönemi ise proje katılımcısı öğretmenlerin proje etkilerinin değerlendirilmesi bakımından izlendiği ve değerlendirildiği süreci kapsamaktadır.
Projenin Yapılabilirliği
Proje, Milli Eğitim Bakanlığının ve Radyo-Televizyon Üst Kurulunun sürekli işbirliği halinde oldukları ve ortak çalışmalar yaptıkları medya okuryazarlığı alanında olduğu için ülkemizde geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması gereken bir kapsam çerçevesindedir.
Proje Ekibi
Proje uzmanları, geçmişte medya ve medya okuryazarlığı alanlarında pek çok çalışma, proje ve etkinlik içerisinde yer almışlardır. Alanlarında uzman olmaları dolayısıyla medya okuryazarlığı öğretiminin; ders, okul ve aile çemberinde nasıl kullanılacağı üzerinde çalışmalar yaparak etkinlikleri belirlemişlerdir.
Proje Personeli
Proje Eğitim Uzmanı Nilüfer PEMBECİOĞLU
Proje Eğitim Uzmanı Nezih ORHON
Proje Eğitim Uzmanı Adnan ALTUN
Proje Yürütücüsü Hüseyin SAYIN
Proje Etkinliklerindeki Eğitmen ve Rehberler
Yrd. Doç Dr. Mustafa AYDIN
Sercan İLDEM
Ebru ARDIÇ
Osman ADAY
Ekrem ÖZMEN
Ali Kemal EKER
Ali ALTINSOY
Proje Katılımcılarının Belirlenmesi
Proje öneri formu yazımı süresince hedef kitleyi oluşturan medya okuryazarlığı ders öğretmenlerinin sayısının belirlenmesi için Konya İl Millî Eğitim Müdürlüğü bünyesinde bir ön araştırma yapılmış, resmi kurum mailleri ve üst yazılar ile okullara yazılar gönderilerek medya okuryazarlığı dersine giren öğretmenler tespit edilmiştir. 128 kişilik bir listeye ulaşıldığı için proje hedef kitlesi olarak 96 öğretmen belirlenmiştir. Proje etkinlik tarihleri yaklaşırken Konya ili sınırlarında başvuru yapabilecek bütün öğretmenlerin projeden haberdar olmaları adına 31 Mayıs 2016 tarihinde okullara bilgilendirici bir yazı gönderilmiştir.
Proje etkinliklerine seçilecek ve hedef kitleyi oluşturan uygun ölçütlerdeki gönüllü öğretmenlerin başvurularını yapabilmeleri için konya.meb.gov.tr internet adresinde 31 Mayıs 2016 tarihinde bir çağrı metni yayınlanmış olup başvuru talepleri 01-08 Haziran 2016 tarihleri arasında “online” başvuru modülü ile alınmıştır. Projenin 16-21 Ocak 2017 tarihleri arasına gerçekleştirilen etkinlikleri için katılımcı öğretmenler bu başvurular arasından belirlenmiştir.
Projenin konusu ve kapsamı itibarıyla Konya’da ilk ve tek “gazetecilik ve radyo-sinema-televizyon” bölümlerine sahip olan Mehmet Halil İbrahim Hekimoğlu Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinden projeye destek istenmiş ve 3 öğretmen ile 9 öğrenciden oluşan 12 kişilik bir ekip, proje etkinliklerinin fotoğraflandırılmasına ve video kayıtlarına alınmasına destek vermiştir.
Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Radyo, Sinema ve Televizyon Bölümü Öğretim Üyeleri ve öğrencileri proje etkinliklerine davet edilmiştir. Proje hedef kitlesini oluşturan öğretmenlerin mezun olduğu bölümlere davetiyeler gönderilmiştir. Ayrıca Projenin tanıtılması ve proje etkinliklerinin duyurulması kapsamında Konya’nın yerel medya kuruluşları ile ön görüşmeler yapılmış, kuruluş çalışanları projeye davet edilmiştir.
Proje Etkinliklerinin Gerçekleştirildiği Yer: Hilton Garden Inn Konya
Proje Kapsamında Gerçekleştirilen Etkinlikler:
- “Değişen Okuryazarlık Algısı” (Dr. Öğretim Üyesi Mustafa AYDIN)
- “Siber Zorbalık ve Farkındalık” (Prof. Dr. Nilüfer PEMBECİOĞLU)
- “Doğru ve güvenilir bilgilere hızla erişiyorum.” (Doç. Dr. Adnan ALTUN)
- “Medya ve Etik” (Prof. Dr. Nezih ORHON)
- “Sinema Film Atölyesi Etkinliği” (Prof. Dr. Nilüfer PEMBECİOĞLU)
- “TV programımı hazırlıyorum.” (Prof. Dr. Nezih ORHON)
- “Gördüğümü anlatıyorum, radyoya program yapıyorum.” (Prof. Dr. Nezih ORHON)
- “Dijital hikâye oluşturuyorum.” (Hüseyin SAYIN)
- “Geleceğin Gazetecileri” (Prof. Dr. Nilüfer PEMBECİOĞLU)
- “Sosyal Medyada Medya Üretimi” (Doç. Dr. Adnan ALTUN)
- “Sosyal bilgilerin propagandasını yapıyoruz.”(Doç. Dr. Adnan ALTUN)
- “Tarih Yazıyorum: Araştırmacı Gazeteci Tekniği” (Doç. Dr. Adnan ALTUN)
- “Sosyal İçerikli Bir Kampanya Tasarlıyoruz.” (Hüseyin SAYIN Rehberliğinde Bütün Proje Uzmanları)
Projenin Sonuçlandırılması
Projede esas öğretmen eğitimi olsa da öğretmenlerin edindikleri bilgi, beceri ve tecrübeleri öğrencilere aktarılması amaçlandığı için etkinliklerin tamamlanmasının ardından takibindeki eğitim öğretim yılı, projenin izleme ve değerlendirme aşamasını oluşturmuştur.
Proje gerçekleştirilirken öğretmenlerin çalışma ve ürünleri, proje aşamaları ile birlikte bir kitap halinde hazırlanarak Türkiye’deki bütün üniversitelere ve il milli eğitim müdürlüklerine gönderilecektir. Projemizin sürdürülebilir ve geliştirilebilir olması için Projedeki eksiklikler, öğretmenlerimizin uygulamada karşılaştığı sorunlar ve çözüm önerileri raporlanmıştır.
Proje etkinlikleri ile ilgili etkinliğin uygulanışı esnasında ve sonrasında farklı ölçme araçları kullanılarak elde edilen veriler katılımcılar ile paylaşılmış, öz ve akran değerlendirmeleri ile etkinliklerin verimliliği anlaşılmaya çalışılmıştır. Etkinliklere katılan katılımcı öğretmenler teorik olarak aldıkları eğitimleri etkinlik sürecinde pratiğe dökmüş ve öğrendikleri ile ilgili yaparak yaşayarak öğrenme metodunu kullanarak mini uygulamalar yapmışlardır. Bu uygulamalar sonucunda ortaya çıkan ürünler yalnızca projenin elektronik veri havuzuna alınmakla kalmamış “youtube”, “facebook”, “twitter” gibi sosyal medya ve genel ağ adreslerinde toplumun görüş ve beğenisine sunulmuştur. Bu sayede yapılan çalışmaların topluma yansımaları da gözlenmiş gelen eleştiri ve beğeniler proje uzmanları tarafından katılımcı öğretmenler ile birlikte değerlendirilmiştir.
Proje Değerlendirme formlarına göre katılımcıların beklentilerinin büyük oranda gerçekleştiği gözlenmiştir. Bu sonuca proje değerlendirme formunun analizleri ile ulaşılmıştır. Proje değerlendirme formlarında katılımcıların, kendilerine yöneltilen sorulara 1 ile 5 arasında bir puan vermeleri istenmiştir. Katılımcılara açıklanan puanlama ölçütlerine göre 1 puan beklentilerin çok altında, 5 puan ise beklentilerin çok üstünde anlamına gelmektedir.
Proje değerlendirme formunu dolduran 70 katılımcı arasından eğitim süresi ve eğitim için seçilen tarih aralığı, eğitimin mekâna uygunluğu soruları dışındaki hiçbir soruya 1 veya 2 puan verilmediği tespit edilmiştir. Bu belirtilen sorular ile ilgili 14 kişi eğitimin süresini yeterli bulmamıştır.
Proje değerlendirme formunu dolduran 70 katılımcının %56’sının (39 kişi) eğitimin içeriğinin eğitime uygun ve yeterli olduğunu, %70’inin (49 kişi) etkinliklerde kullanılan yöntem ve tekniklerin konunun anlaşılabilmesi açısından uygun olduğunu 5 puan (beklentilerimin çok üstünde) olarak belirtmeleri proje etkinliklerinin büyük oranda başarılı olduğunu göstermektedir. Yine proje değerlendirme formundan elde edilen verilere göre formunu dolduran 70 katılımcının %60’ının (42 kişi) eğitim materyallerinin (araç, gereç, dokümanlar) yeterli olduğunu, %69’unun (48 kişi) eğitim mekânını eğitime uygun olduğunu, %60’ının (42 kişi) ikramları yeterli gördüğünü 5 puan (beklentilerimin çok üstünde) olarak belirtmişlerdir.
Proje çalışmalarının katılımcıların bilime olan bakış açılarında, bilimsel ve yaratıcı düşünme becerilerinde, sosyal becerilerinde, bilgi ve kavrayışında olumlu değişimler meydana getirdiği, değerlendirme formlarından anlaşılmıştır. Buna göre değerlendirme formunu dolduran 70 katılımcının %74’ünün (52 kişi) verilen eğitimin mesleki gelişimlerine olumlu katkısı olduğunu, %75’inin (53 kişi) kişisel gelişimlerine olumlu katkılar sağladığını, %75’inin (53 kişi) ise yeni bilgi ve beceriler kazandırdığını, 583’ünün (58 kişi) eğitimin motivasyonlarını artırdığını 5 puan (beklentilerimin çok üstünde) olarak belirtmiştir.
Proje değerlendirme formundan elde edilen verileri göre “Eğitim kurumumda uygulayabileceğim yeni bilgi ve beceriler kazandırdı mı?” sorusunu katılımcıların %74’ü (52 kişi), “Eğitim kurumumda uygulayabileceğim yeni bilgi ve beceriler kazandırdı mı?” sorusunu katılımcıların %74’ü (52 kişi), “Eğitim, meslektaşlarınızla paylaşabileceğiniz yeni mesleki bilgi ve beceriler kazandırdı mı?” sorusunu ise katılımcıların %74’ü (52 kişi) 5 puan (beklentilerimin çok üstünde) ile puanlamışlardır. Sonuç olarak sorulan “Eğitimi genel olarak nasıl değerlendirirsiniz?” sorusunu ise ankete katılan öğretmenlerin %74’ü (52 kişi) 5 puan (beklentilerimin çok üstünde) ile puanlamışlardır. Elde edilen veriler dikkate alındığında proje çalışmalarından genel olarak memnuniyet duyulduğu, proje çalışmalarının öğretmenlerin motivasyonunu büyük oranda artırdığı ve onlara öğrencileri ve meslektaşları ile yapacakları yeni proje ve etkinliklere de ilham kaynağı olduğu tespit edilmiştir. Proje sonuçlandıktan sonra, katılımcıların elde ettikleri kazanımların kalıcı olması, geliştirilmesi böylelikle yaygın etkinin artırılması yönünde gerçekleştirilen ve gerçekleştirilmesi planlanan çalışmaları açıklayınız. (Proje bittikten sonra katılımcılarla proje personeli arasında iletişimin devamlılığı ve başka projelerin tetiklenmesi konusunda planlanan çalışmalara da burada yer verilecektir.)
Yaygın Etki
Proje amaçlarının, etkinliklerinin ve sonuçlarının yaygınlaştırılması için proje süreci boyunca yerel ve ulusal medya kuruluşları ile iletişim halinde olunmuş, proje etkinlikleri ile ilgili gazete ve TV haberlerinin yapılması sağlanmıştır.
Projenin özetini içeren bir tanıtım filmi hazırlanmış olup hem sosyal medya kanallarında hem de “youtube” kanalında yayınlanmıştır. Ayrıca proje etkinlikleri sonucunda ortaya çıkan medya ve dijital üretimler de projenin ismiyle açılan ve tüm dünyanın ulaşabileceği bir platform olan “youtube” kanalında yayınlanmış ve kanaldaki proje çıktıları, raporun gönderildiği tarihlerde yaklaşık on bin kişi tarafından izlenmiştir (Bakınız https://www.youtube.com/channel/UCTW–HQsjCFAoX_cq6wqy7g).
Proje etkinlikleri ve çalışmaları ile ilgili Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) bilgilendirilmiş olup proje ile ilgili https://www.rtuk.gov.tr adresinde haber yapılmıştır. (Bakınız genel ağ bağlantısı: https://www.rtuk.gov.tr/haberler/3787/5228/rtuk-baskani-medya-okuryazarligi-dersi-ogretmenlerine-hitap-etti.html)
Ayrıca proje etkinlikleri, fotoğraf ve videoları, Türkiye genelinde tanınan ve bilinen bir platform olan “http://www.medyaokuryazarligi.org isimli genel ağ kuruluşuna yayınlanmak üzere gönderilmiştir (Bakınız genel ağ bağlantısı: http://www.medyaokuryazarligi.org.tr/galeri_resim.php).
Proje ekibi ile katılımcı öğretmenler arasında sağlanan iletişim, proje etkinliklerinin tamamlanmasının sonrasında da çeşitli çalışmalar ile devam etmiştir. Proje etkinliklerinden biri olan Sosyal Kampanya Hazırlama çalışması kapsamında katılımcı öğretmenlerden “Ayhan Yücel” proje yürütücüsü ve uzmanları ile iletişime geçerek bir kampanya yürütme isteği ve talebi olduğunu belirtmiş ve projenin yürütüldüğü kurum yöneticilerinin de içerisinde bulunduğu bir kampanya süreci gerçekleştirilmiştir. “EBA ile Arşivlere Ulaşalım, Geçmişi Geleceğe Taşıyalım” isimli kampanya kapsamında bir imza kampanyası düzenlenmiş ve Konya İl Millî Eğitim Müdürlüğünden Millî Eğitim Bakanlığı Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğüne ıslak imzalı bir kampanya metni gönderilmiştir (Ek-5 Kampanya Üst Yazısı ve Afişi). Ayrıca kampanya çalışmaları kapsamında “twitter” aracılığı ile #EBAileArsivlereUlasalım isimli “trend topic” uygulaması yapılmıştır.
Katılımcı öğretmenlerden Emre Gökçe, Proje etkinlikleri kapsamında hazırladığı “Sus” isimli dijital hikâyesini proje etkinliklerinin tamamlanmasından sonra kısa film projesine dönüştürmüş ve hazırladığı kısa film çalışmasını Konya il genelinde düzenlenen “Haydi Anlat Bakalım” isimli münazara yarışmasında okulunu temsil etmek amacıyla kullanmıştır.
Proje katılımcılarından Deniz Akalan, proje etkinlikleri kapsamında gerçekleştirdiği dijital hikâye etkinliğini görev yaptığı kurum olan Konya Selçuklu Bilim Sanat Merkezinde il genelinde düzenlenen bir yarışmaya dönüştürmüştür.
Projemizin sonuç ve çıktıları ile ilgili yaygınlaştırma faaliyeti kapsamında 27-29 Nisan 2017 tarihleri arasında Çanakkale’de düzenlenen VII. Uluslararası Eğitimde Araştırmalar Kongresi’nde (ULEAD) proje uzmanlarıyla birlikte proje hazırlıkları, etkinlik sonuçlarının ve etkilerinin izlenmesi konu başlıklarında bilim dünyasıyla paylaşıldığı iki (2) adet bildiri sunulmuştur. Kabul Edilen Bildiri Özetleri şunlardır:
Proje Çalışmalarının ve Sonuçlarının Sunulduğu Bildiriler
“Medya Okuryazarlığı Dersini Veren Öğretmenlerin Medya Üretme Becerileri” Üzerine Bir Araştırma
“Medya Okuryazarlığı” Dersinde Durum Tespiti ve Gelecek Tasarımları: “Medya Okuryazarlığı” Dersini Veren Öğretmenlerin Medya Okuryazarlığı ve Dersi ile İlgili Görüşleri